Lateralizacja – definicja i rodzaje

Lateralizacja, zwana asymetrią funkcjonalną lub dominacją stronną, to po prostu przewaga jednej strony ciała nad drugą oka, ucha, ręki, nogi i oczywiście półkuli. Procesy wzrokowe i słuchowe i ruchowe podzielone są pomiędzy obie półkule. Pomiędzy obydwoma półkulami istnieje stała łączność oraz współpraca, co stanowi o ich jedności.

Proces lateralizacji rozpoczyna się już w okresie embrionalnym. W 7 miesiącu życia dziecka można zaobserwować preferencje co do wyboru ręki, ale ostatecznie proces lateralizacji kończy się w wieku 6-7 lat.

Ze względu na formułę lateralizacji, wyróżniamy:

• jednorodną lateralizację prawostronną, w której dominują: prawe ucho i oko, prawa ręka i noga i lewa pólkula,
• jednorodną lateralizację lewostronną, w której dominują: lewe ucho i oko, lewa ręka i noga i prawa pólkula,
• lateralizację niejednorodną, skrzyżowaną, w której występują różne warianty dominacji (np. lewooczność i praworęczność, lewooczność przy dominacji pólkuli lewej itp.).

Ważna w procesie lateralizacji jest nie tylko jej formuła, ale i siła. W przypadku, gdy jest ona ustalona (jasno określona) mówimy o “silnej lateralizacji” (z wyraźną dominacją jednej strony). Natomiast określamy ją terminem “słaba”, gdy nie jest ustalona (wówczas może się pojawić obuoczność, oburęczność, obunożność jednocześnie lub w różnych wariantach z przewagą oka, ręki lub nogi). Dominacja prawostronna ucha lub oka nie jest dowodem na wyraźne słyszenie u dziecka czy jego ostre widzenie. Niemniej zaburzenia wzroku czy słuchu mogą utrudniać prawidłową diagnozę lateralizacji.

Objawy zaburzenia lateralizacji

Proces lateralizacji z różnych przyczyn może zostać zakłócony lub opóźniony. Zaburzenia lateralizacji są związane z niedojrzałością układu nerwowego. Diagnozujemy wówczas “lateralizację nieustaloną” bądź “skrzyżowaną”.

“Nieustalona lateralizacja” jest jednym z czynników ryzyka wystąpienia dysleksji u dziecka. Problemy z nauką czytania i pisania, pojawią się również u dzieci z “lateralizacją skrzyżowaną”, zwłaszcza jeśli towarzyszą jej dodatkowo zaburzenia percepcji. Efektem są nie tylko trudności w nauce szkolnej, ale także w wykonywaniu czynności dnia codziennego oraz zaburzenia zachowania. Dlatego bardzo ważna jest szybka diagnoza i pomoc dzieciom z “nieustaloną” bądź “skrzyżowaną lateralizacją”.

Wynikiem zaburzonej lateralizacji są:

• zaburzenia koordynacji,
• dyspraksja,
• zaburzenia manipulacji przedmiotami,
• zaburzenie orientacji w schemacie ciała i przestrzeni,
• niezdarność,
• trudności w nauce szkolnej,
• problemy z koncentracją, skupieniem uwagi i pamięcią,
• opóźniony rozwój mowy,
• problemy z artykulacją,
• problem ze śledzeniem wzrokowym,
• problemy z pisaniem,
• przestawianie i opuszczanie sylab i wyrazów,
• mylenie liter o podobnym kształcie,
• opuszczanie bądź dodawanie liter,
• nadaktywność ruchowa,
• problemy ze słyszeniem w hałasie,
• zaburzenia pamięci słuchowej,
• problemy z planowaniem i wykonaniem sekwencji ruchów,
• kłopoty z zasypianiem.

Praca z osobami z zaburzoną lateralizacją

Praca z zaburzeniami lateralizacji ma na celu usprawnianiu współpracy pomiędzy dwoma półkulami. Terapia Metodą Warnkego, obejmuje swoim działaniem zarówno procesy przetwarzania słuchowo – wzrokowego i motoryki, jak i pracę z koordynacją półkul mózgowych. Terapia z wykorzystaniem Kinezjologii Edukacyjnej oraz Metody Warnkego przynosi spektakularne efekty.

Treningi wspomagają proces aktywizowania się i komunikowania obu półkul. Przekłada się to na koordynację półkul, tworzenie nowych połączeń a także intensyfikuje już istniejące.